Doğum Eyleminde Kullanılan Sentetik Oksitosinin Maternal ve Fetal Sağlığa Etkileri

Abstract

Doğum hormonal bir süreçtir ve doğumun ikinci evresinde uterotoniklerin salınımı ve bunlara duyarlı myometrial reseptörlerin sayısındaki artışla, doğum eylemi spontan olarak başlamaktadır(1). Bazı durumlarda doğum eylemini başlatmak (indüksiyon) yada başlayan eylemi hızlandırmak (augmentasyon) amacıyla uterotonik olarak sentetik oksitosin kullanılmaktadır. Doğum indüksiyonu, endikasyonlarının bulunduğu durumlarda fetal/neonatal morbiditeyi azaltmak amacıyla yapıldığında medikal doğum indüksiyonu olarak tanımlanmaktadır. Elektif doğum indüksiyonu terimi ise; medikal veya obstetrik endikasyonlar olmadan, doğumun hızlı olmasının beklendiği durumlar ve psikososyal nedenlerle yapılan indüksiyonlar için kullanılmaktadır(2,3,4). İndüklenen doğumun kadınların doğum deneyimi üzerinde etkisi vardır. Doğum eyleminin indüklenmesi spontan doğumdan genellikle daha acı vericidir ve epidural analjezi ile müdahaleli doğum gerekliliğini artırabilmektedir. Doğum indüksiyonu yapılan gebelerin üçte ikisinden daha azı ileri bir girişim gerektirmeden doğururken, bu gebelerin %15’inin müdahaleli doğum,%22’sinin acil sezaryenle doğum yaptığı bildirilmiştir(5). Doğum indüksiyonu hem maternal hemde fetal potansiyel risklerle ilişkilidir(6). Endojen (doğal) oksitosin ile sentetik oksitosinin (farmakolojik) yapıları benzer olmasına karşın, endojen oksitosin salınımı, vücut tarafından salınan ve doğal bir ağrı kesici olan endorfin hormonun salınımını artırarak ağrıyı azaltır. Oysa sentetik oksitosin endojen oksitosin gibi beyin bariyerini aşamadığı için endorfin hormon salınımının dengesi bozulur ve bu durum kadının daha fazla ağrı hissetmesine neden olur. Ayrıca endojen oksitosin salınımı Bishop skorunu artırarak spontan doğum oranını yükseltir(7). Başarısız indüksiyonlarda sezaryen olasılığı %50 kadar yükselmektedir(8). Doğum eylemi indüksiyonu ile ilişkilendirilmiş maliyet ve sağlık sistemi üzerindeki etkisi büyüyen bir endişe kaynağıdır(6). Normal doğum eyleminin yönetiminde son otuz yılda ortaya çıkan önemli değişiklikler ile doğumun mümkün olan en az girişimle en sağlıklı şekilde yönetilmesi gerektiği savunulmaya başlanmıştır. Bu yaklaşımın sonucu olarak,günümüzde her doğumda rutin uygulanan birçok girişimin yeri ve önemi kanıta dayalı olarak yeniden sorgulanmaktadır (9). Doğumhanelerde görev alan sağlık personelleri, elektif doğum eylemi indüksiyonunun çok sık uygulanmasına bağlı olarak hem fetüs hemde gebede farklı düzeylerde komplikasyonlarla karşılaşmaktadırlar(8). Bununla birlikte ülkemizde oksitosinle doğum indüksiyonu yada augmentasyonunun endikasyonları bulunmadan, elektif olarak neredeyse rutin olacak şekilde yaygın olarak kullanılmaktadır(1,3,7,8). Doğumda belirli endikasyon olmadan kullanılan sentetik oksitosinin yol açabileceği maternal ve fetal komplikasyonların sağlık personeli tarafından bilinmesi,gereksiz uygulamalardan kaçınılması önemlidir.