Merhametin Yordayıcıları Olarak Sosyal Zeka ve Duygusal Zekanın İncelenmesi

Abstract

Merhamet, “kendinin ve başkalarının çektiği acıya karşı duyarlılık ve bu acıyı önleme ve azaltmaya yönelik motivasyon ve bağlılık” olarak tanımlanmaktadır. Son yıllarda merhamet araştırmaları psikoloji bilimi içerisinde giderek daha fazla dikkati çekmeye başlamıştır. Ancak yapılan çalışmaların daha çok çalışanlar, özellikle de sağlık alanında görev yapan kişilere odaklı olduğu görülmektedir. Kişinin hem kendi iyi oluşu hem de diğerleriyle ilişkileri açısından büyük önem taşıyan merhametin ilişkili olduğu süreçlerin meslek ve verilen hizmetlerden bağımsız olarak incelenmesi bu süreçlerin daha iyi anlaşılması ve ileride geliştirilecek müdahale yöntemleri açısından önem taşımaktadır. Bu araştırmada merhametin yordayıcıları olarak duygusal ve sosyal zekânın incelenmiştir. Duyusal zeka araştırmada duygu yüklü bilgiyi tanıma, işleme ve kullanma becerisine dair kişinin öz yeterliği olarak ele alınmıştır. Kişinin duygusal anlamdaki öz-yeterlik algılarının hem kendi duygu düzenlemelerinde daha başarılı oldukları, hem de genel olarak duygu yüklü uyarıcılara daha duyarlı oldukları görülmektedir. Sosyal zeka ise bireyin diğerlerini anlayabilme becerisi ve farklı sosyal durumlarda nasıl tepki verdikleri olarak tanımlanmıştır. Buna bağlı olarak sosyal bilginin işlenip uygun şekilde kullanılma becerisi değerlendirilmiştir. Böylelikle kişinin hem kendisi hem de başkalarına yönelik merhametinin duygusal, bilişsel ve davranışsal yordayıcılarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya yaşları 18-51 arasında değişen 227 kadın ( %57,3) ve 169 erkek (%42,7) olmak üzere toplam 396 kişi katılmıştır. Katılımcılara çevrimiçi ortamda oluşturulan form aracılığıyla ulaşılmıştır. Araştırmada Merhamet Ölçeği, Duygusal Zekâ Özelliği Ölçeği-Kısa Formu (DZÖÖ-KF) ve Tromso Sosyal Zeka Ölçeği kullanılmıştır. Adımsal regresyon analizi sonuçlarına göre sosyal ve duygusal zekanın merhamet üzerinde pozitif yönlü ve anlamlı düzeyde yordayıcı etkiye sahip olduğu bulunmuştur (R=.50, Düz.R2=.25 F=31,46, p<.05). Sosyal ve Duygusal Zekâ değişkenleri merhamet üzerindeki varyansın %25’ini açıklamaktadır. R2 değerindeki değişimin %19’unun sosyal zekâdan kaynaklandığı, duygusal zekanın ise varyansa ek olarak 6 puanlık bir katkı sağladığı bulunmuştur. Bu sonuçlardan yola çıkarak sosyal ve duygusal zeka arttıkça kişinin hem kendisine hem de diğerlerine daha fazla merhamet gösterme eğiliminde olduğu söylenebilir.