Psikiyatri Hemşireliğinde Nöroplastisite Kavramı ve Ruhsal Hastalıklar

Abstract

Nöroplastisite, beyinde bulunan sinir hücrelerinin farklılaşması olup beynin kendini değiştirebilme yeteneğidir. Dendritlerde dallanmanın azalması veya artması, dendrit boylarında uzama, yeni sinaps oluşumu veya mevcut sinapsların ortadan kalkması, yeni nöron oluşumu, nöron ölümü, mevcut nöronların hayatta kalma sürelerindeki değişiklikler ya da hasara karşı dirençlerinin artması, nörotrofik faktörlerin etkinliklerindeki değişiklikler gibi birçok faktör nöroplastisitenin değişmesine neden olmaktadır. Nöroplastisitenin temel kavramı ise öğrenmedir. Öğrenme; bilginin pekiştirilmesi ve uyarıların sürekli tekrarı sayesinde kalıcı olabilmektedir. Nöroplastisite kavramı, öğrenme yeteneği ile birlikte ele alınmaktadır. Bu yüzden erken çocukluk döneminde öğrenme becerisinin daha kolay ve fazla olması, nöroplastik yanıtların çocukluk döneminde daha etkin olduğunu göstermektedir. Ayrıca yaşam süresi boyunca nöron oluşumu devam etmektedir. Fakat yaşlılık döneminde erken çocukluk dönemine kıyasla nöroplastisite yeteneği daha düşüktür. Günlük yaşamda nöroplastisiteyi etkileyen birçok faktör vardır. Fiziksel aktivite, düzenli uyku siklusu, monoton olmayan hayat tarzı, sağlıklı beslenme nöroplastisiteyi olumlu yönde etkilerken; stres, gerginlik, anksiyete, herhangi bir hobiyle ilgilenmemek, sosyal paylaşımda bulunmamak gibi faktörler olumsuz yönde etkilemektedir. Öte yandan depresyon, şizofreni, obsesif kompulsif bozukluk ve alzhemier gibi ruhsal hastalıklarda da nöroplastisitenin etkisinin olduğu düşünülmektedir. Ruhsal hastalığa sahip bireye ve ailesine yönelik psikiyatri hemşireleri tarafından verilen eğitim kapsamında nöroplastisiteyi arttıran aktiviteler de önem kazanmaktadır. Bu bağlamda bu derlemede literatür çerçevesinde nöroplastisite kavramı ile ruhsal hastalıklar arasındaki ilişki ve psikiyatri hemşiresinin rolüne dikkat çekmek amaçlanmıştır.