İnsan Hakları Çerçevesinde İdareyi Denetleyen Bir Kurum Olarak Dünyada Ve Türkiye’de Ombudsmanlık

Abstract

Bir insan hakları kurumu olarak Kamu Denetçiliği Kurumunun kurumsal kaynağı, İslam Devletlerinde etkin bir biçimde uygulanmış olan “Hisbe Teşkilatı, Kadılık, Divanı Hümayün, Şeyhül İslam ve Ahilik Teşkilatı” gibi makamlara/kurumlara dayandırılır. Literatürde, ombudsmanlığa ilham olan kurumun özellikle Hispe Teşkilatının olduğu yönde görüşler bulunmaktadır. Nitekim günümüzdeki denetçiler, Hisbe Teşkilatındaki muhtesiplere karşılık gelmektedir. Bu benzerlik ilişkisi bize, denetim fonksiyonun eskiden beri var olduğunu göstermektedir. Bu sebeple insan haklarının ve özgürlüklerinin doğru bir şekilde korunması ve geliştirilmesi için denetim mekanizmalarının önemi büyüktür. Konumuz açısından ise idari organların/kamu kurumlarının bireyler ile olan ilişkileri idari denetim anlamında kontrol edilmesi, kamu gücünün tesis ettiği idari eylem ve işlemlere karşı kişilerin haklarının ve menfaatlerinin korunması gerekmektedir. Ülkemizde belli başlı klasik denetim yolları bulunmakla beraber günümüz koşullarında idari teşkilatın git gide büyümesi ve mevcut denetim organlarının muhtelif nedenlerden dolayı yetersiz kalması gibi nedenler, Kamu Denetçiliği Kurumu gibi bağımsız, tarafsız, etkin, kolay, masrafsız ve şeffaf bir denetim kurumunun oluşturulması ihtiyacını doğurmuştur. Bu sebeple bu kurumun ülkemizdeki idari denetim ve insan hakları konularındaki rolü üzerinde durulmalı bu yönde Dünyadaki yeni gelişmelerin, Türkiye’deki Kamu Denetçiliği Kurumuna entegre edilebilirliğin değerlendirilmesi adına, Avrupa’daki bazı ombudsmanlık örnekleri ile karşılaştırmalı bir analiz yapma gereği hasıl olmuştur.