Milletlerarası Özel Hukukta Kişilik Haklarının İhlalinden Doğan Sorumluluk

Abstract

Merkezinde kişi bulunan kişilik hakkı, birçok değeri içinde barındırmaktadır. Bu değerler maddi ya da manevi olabilmektedir. Esin kaynağı İsviçre Hukuku olan 5718 sayılı MÖHUK’ un kanunlar ihtilafı kuralları arasında kişilik haklarının ihlalinden sorumluluk kenar başlıklı md. 35’te özel bir düzenleme yer almaktadır. Bu özel bağlama kuralının uygulanabilmesi, ihlalin kamuya açık alanda yapılmış olması temeline bağlanmıştır. Bu düzenleme dışında kalan kişilik hakkı ihlalleri haksız fiillere ilişkin genel kural olan md. 34’e göre değerlendirilmektedir. Kişilik hakkının kitle iletişim araçları ile ihlalinde kişilik hakkı ile ifade ve basın özgürlüğü karşı karşıya gelmektedir. Milletlerarası özel hukuk açısından, kişilik hakkı ve ifade özgürlüğü menfaatleri farklı değerlendirmekte ve farklı hukuki düzenlemeler yapılmaktadır. Bazı devletler İsviçre ve Türk Hukuku’nda olduğu gibi konuya ilişkin ayrı bir düzenleme yapmayı tercih etmişlerdir. Özel düzenleme yapmayan devletler haksız fiil kuralları içerisinde konuyu düzenlemişlerdir. Amerika hukukunda haksız fiil sorumluluk türü tahdididir, doktrin ve yargısal uygulamalarla şekillenmektedir. Kişilik hakkı ihlalini, kişisel statü olarak vasıflandıran devletler olduğu gibi; Türkiye’nin de içinde olduğu birçok devlet haksız fiil statüsü olarak vasıflandırmaktadır. Vasıflandırmanın farklı yapılması, bağlama kuralları, bağlama noktaları ve uygulanacak hukukun farklı olmasına neden olmaktadır. Konuya ilişkin ulusal ve uluslararası tartışmalar ile devletlerin tercihlerine genel olarak değinilmiştir. Türk Hukuku’nda md. 35’te zarar görene tek taraflı ve sınırlı bir hukuk seçimi hakkı tanınmaktadır. Aynı zamanda zarar veren tarafı koruyucu bir düzenleme yapılarak öngörme şartı getirilmiştir. Böylece zarar veren taraf ile zarar gören tarafın hakları arasında dengenin korunması sağlanmaya çalışılmıştır.