Bozkır-Çarşamba Çayı Islah Çalışmalarının HEC-RAS Programında İncelenmesi

Abstract

Taşkın, akarsuların çeşitli nedenlerle yükselmesi sonucunda yatağından taşarak çevredeki yerleşim yerlerine, tarım arazilerine, alt yapılar, üst yapılar ve bölgede yaşayan canlıların canlarını tehlikeye sokan, depremden sonra en çok can kaybına neden olan doğal afettir. Dünya nüfusun hızla artmasıyla süregelen küresel iklim değişikliği, tarım arazilerin yanlış kullanılması, plansız kentleşme gibi etkilerle taşkınların artmasının en önemli sebeplerindendir. Taşkın yaşanılan bölgede canlıların hayatı, mal-mülk, çevre, tarih ve kültürel varlıklar açısından oluşabilecek maddi ve manevi zararları önlemek veya azaltılması amacıyla bölgede taşkından koruma çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmada Konya ili içinde bulunan Bozkır Merkez/Çarşamba Çayı’nda yapılan ıslah çalışmaları konusunda bir boyutlu ve iki boyutlu taşkın modellemesi yapılarak incelenmiştir. İstatistik yöntemlerle elde edilen yıllık anlık maksimum akım değerleri kullanılarak 2, 5, 10, 25, 50, 100 ve 500 yıllık pik taşkın tekerrür debileri elde edilmiştir. Sayısal Yükseklik Modeli (SYM), 1/1000 ölçekli halihazır haritalar ve ArcMAP programı kullanılarak düzenlenmiştir. Ayrıca Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’nden (SYGM) bölgeye ait SYM alınmıştır. SYM, HEC-RAS 5.0.7 programına aktarılarak, taşkın tekerrür debileri ile taşkın tehlike haritaları elde edilecektir. İki boyutlu analizlerle oluşturulan taşkın yayılım, derinlik ve su hızı haritaları ile taşkın tehlike haritaları ve taşkın tehlike seviyesi haritaları belirlenmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda mevcut kesitlerin yeterli olup olmadığı, olası yıkıcı etkilerin meydana gelme zamanları ve büyüklükleri araştırılacaktır. Çalışma sonucunda Çarşamba Çayı’na ait 25, 50, 100, 500 yıllık tekerrür debileri ile Taşkın tehlike haritaları üretilmiştir. Elde edilen tahminler SYGM tarafından hazırlanan raporla karşılaştırılmış ve benzer alanlarda taşkın tehlike alanları saptanmıştır.