İş Tükenmişliğinin Psikolojik Dayanıklılık Ve Merhamet Açısından İncelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı merhamet ve iş tükenmişliği arasındaki ilişkide psikolojik dayanıklılığın aracı rolünün incelenmesi ve tükenmişlik düzeyinin bazı demografik değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesidir. Araştırmanın çalışma grubunu çeşitli meslek grubu çalışanları içerisinden 430’u erkek 335’i kadın olmak üzere 765 katılımcı oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında demografik bilgiler için araştırmacı tarafından hazırlanan “Kişisel Bilgi Formu”, katılımcıların tükenmişlik düzeylerini belirlemek için Maslach ve Jackson (1986) tarafından geliştirilen ve Ergin (1992) tarafından Türk kültürüne uyarlanan “Maslach Tükenmişlik Ölçeği”, merhamet düzeylerini belirlemek için Pommier (2011) tarafından geliştirilen ve Akdeniz ve Deniz (2016) tarafından Türkçe uyarlaması yapılan “Merhamet Ölçeği” ve psikolojik dayanıklılık düzeylerini belirlemek için ise Smith ve arkadaşları tarafından (2008) geliştirilen, Doğan (2015) tarafından Türkçe uyarlaması yapılan “Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği” kullanılmıştır. Bu araştırma, genel tarama modellerinden ilişkisel tarama yöntemi izlenerek yapılmıştır. Tükenmişlik düzeylerinin analizinde demografik değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için Mann Whitney U ve Kruskal Wallis testi yapılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 25 (IBM Corp. Released 2017. IBM SPSS Statistics for Windows, Version 25.0. Armonk, NY: IBM Corp.) ve AMOS istatistik paket programı kullanılmıştır. Araştırmada, çalışan bireylerin tükenmişlik düzeyleri cinsiyet, yaş, eğitim, medeni durum, gelir seviyesi, bazı meslek grupları ve çalışma süresi değişkenlerine göre incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre çalışan bireylerin tükenmişlik seviyelerinin cinsiyet, eğitim düzeyi ve medeni durumlarına göre farklılaşma göstermediği; bununla birlikte yaş, gelir, çalışma süresi ve mesleklerine göre anlamlı farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda katılımcıların merhamet düzeyleri ile tükenmişlik düzeyleri arasında negatif yönlü anlamlı bir etki, merhamet ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasında pozitif yönlü anlamlı bir etki, psikolojik sağlamlık ve tükenmişlik arasında ise negatif yönlü ve anlamlı bir etki bulunmuştur. Psikolojik sağlamlık, merhamet ve iş tükenmişliği ilişkisinde aracı role sahiptir. Bu araştırmadan elde edilen bulguların ışığında çalışan bireylerin daha az tükenmişlik yaşamaları ve tükenmişliği önlemek adına bireysel ve örgütsel bazda yapılması gerekenler, tükenmişlik, psikolojik dayanıklılık ve merhamet arasında oluşan anlamlı model doğrultusunda önerilerde bulunulmuştur.