Mülkiyetin Teminat Amacıyla Devrinin İnançlı İşlemler Bakımından Değerlendirilmesi

Abstract

Türk hukuk sisteminde kanuni bir düzenlemesi bulunmayan inançlı işlemler; sözleşme özgürlüğü ilkesinin bir yansıması olarak ve iktisadi hayatın gereklilikleri nedeniyle, hem doktrin hem de Yargıtay içtihatları ile benimsenmiş, sözleşmeye dayanan geçerli bir hukuki işlem türüdür. İnançlı işlemlerin Türk hukuk sistemindeki görünümü, kaynağını Roma hukukundaki “fiducia” işleminden almaktadır. Sui generis nitelikteki inanç sözleşmelerinin pozitif hukuktaki yerinin belirlenebilmesi için, kanuni düzenlemesi mevcut hukuki kavramlarla benzer ve farklı yönlerinin ortaya konulması gerekmektedir. Çalışmanın konusunu oluşturan mülkiyetin teminat amacıyla devrine yönelik inançlı işlemler; temel bir borç ilişkisinin taraflarınca, aralarındaki karşılıklı güvene dayanan inanç sözleşmesi aracılığıyla kurulmaktadır. İnanç sözleşmesiyle; inanan konumundaki borçlu, inanılan konumundaki alacaklıya bir taşınır veya taşınmazın mülkiyetini, borcunun teminatı olarak devretme yükümlülüğü altına girmektedir. İnanılanın yükümlülüğü ise taşınır veya taşınmazı inanç sözleşmesine uygun olarak kullanmak ve taraflar arasındaki borç ilişkisinin sona ermesiyle mülkiyeti inanana iade etmektir. Borç ilişkisinin taraflarınca inançlı işlemlerin tercih edilmesinin sebebi; bu işlemlerin, kanunlarla düzenlenen teminat işlemlerinden daha pratik ve alacaklı bakımından daha güvenilir bir yol sağlamasıdır. Mülkiyetin teminat amacıyla devrine yönelik inançlı işlemler, genel anlamda inançlı işlemlerin diğer görünümleri için de kabul edilen nitelikleri taşımakla birlikte; özellikle teminat amacıyla yapılması ve mülkiyetin devrine yönelik tâbi olduğu birtakım şekli kurallar bakımından önemli farklılıklar arz etmektedir.