Hemodiyaliz Hastalarının Evde Bakım Gereksinimleri

Abstract

AMAÇ: Kronik böbrek yetmezliği dünyada ve Türkiye'de görülme sıklığı artan bir sağlık sorunudur. Kronik böbrek yetmezliğinde renal replasman tedavi seçenekleri; hemodiyaliz, periton diyalizi ve transplantasyondur. Türkiye’de renal replasman tedavisi alan hastaların %77.31'i hemodiyaliz tedavisi almaktadır. Hemodiyaliz tedavi sürecine bağlı olarak hastalar fizyolojik ve psikososyal problemler yaşamaktadırlar. Bu problemlerin hastaların günlük yaşam aktivitelerini etkileyeceği düşünülmektedir. Bu çalışma hemodiyaliz hastalarının günlük yaşam aktivitelerini değerlendirerek evde bakım gereksinimlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. GEREÇ-YÖNTEM: Tanımlayıcı olarak tasarlanan bu araştırmanın evrenini özel bir hemodiyaliz merkezinde tedavi alan 200 hasta oluşturmaktadır. Örneklem seçimine gidilmeden evrenin tamamına ulaşılması hedeflenmiş ve araştırmaya katılmayı kabul eden 194 kişiyle çalışma yürütülmüştür. Veri toplamada literatür incelemeleri sonucu oluşturulan anket formu, Katz Günlük Yaşam Aktiviteleri Anketi (GYA) ve Lawton ve Brody Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri Anketi (EGYA) kullanılmıştır. Veriler katılımcılardan sözlü onam alınarak yüz yüze görüşme tekniğiyle toplanmıştır. Araştırma için etik kurul ve kurum izni alınmıştır. BULGULAR: Araştırmaya katılan hastaların yaş ortalaması 53.2±15.9’dur. Katılımcıların %51.5’i kadın, %75.8’i evli, %85.6’sının sosyal güvencesi var, %59.8’i apartman dairesinde yaşıyor, %74.7’si eşi ile birlikte yaşıyor, %77.3’ü çalışmıyor/emekli, %69.6’sı ilköğretim mezunu, %86.1’i yardımcı araç kullanmıyor olarak bulunmuştur. Araştırmaya katılan hastaların GYA puan ortalaması 16.03±3.68 ve EGYA puan ortalaması 19.18±5.36 olarak bulunmuştur. EGYA ve GYA ortanca değerleri sosyal güvence, medeni durum, yaşadığı ev, eğitim durumu, yaşadığı kişiler, çalışma durumu ve yardımcı araç (işitme cihazı, yürüme yardımcısı gibi) kullanım durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı şekilde farklılaşmaktadır (p<0.05). Yaş ve GYA arasında negatif yönde düşük düzeyde anlamlı ilişki (r=-0.340, p=0.000) saptanırken; yaş ve EGYA arasında negatif yönde orta düzeyde anlamlı ilişki (r=-0.417, p=0.000) saptanmıştır. SONUÇ: Hemodiyaliz hastalarının GYA ve EGYA puanlarına göre bağımsız olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sosyal güvencesi olmayan, bekar, müstakil evde yaşayan, okur-yazar olmayan, yakınları/bakıcı ile yaşayan, çalışmayan/emekli olan ve yardımcı araç gereksinimi duyan bireylerin GYA ve EGYA ortanca değerleri karşılaştırıldıkları gruba göre düşük bulunmuştur. Bu grubun günlük yaşam aktivitelerinin desteklenmesi için evde bakım gereksinimi olduğu düşünülmektedir